Mózgowa organizacja funkcji językowych

 Półkule mózgowe realizują różne funkcje, zwykle lewa półkula związana jest z funkcjami: mówienia, pisania, czytania. Prawa półkula odpowiada natomiast za procesy tj.: rozwiązywanie zadań matematycznych, przestrzennych, muzycznych, ale także niektórych językowych.
W takim razie pytanie: Na co wpływa ich funkcjonowanie?

Odpowiedź: Dominacja jednej z półkul mózgowych wpływa na dominację stronną, czyli dominację jednej ze stron ciała (lateralizacja). Lateralizację dzielimy na prawostronną, lewostronną, skrzyżowaną, lub nieustaloną. Te trzy ostatnie mają ogromny wpływ na rozwój mowy, gdyż mogą być przyczyną opóźnionego lub zaburzonego rozwoju mowy, problemów w nauce czytania, pisania, a w konsekwencji dysleksji.

Lewa półkula:
-kieruje funkcjami analitycznymi i relacyjnymi;
-dokonuje porównania bodźców poprzez relacje między nimi;
-identyfikuje bodźce poprzez kierowanie się zw. logicznymi;
-ma dostęp do pamięci zw. z wiedzą o świecie;
- odbiera, identyfikuje i różnicuje dźwięki mowy;
-przepracowuje materiał zw. z cichym czytaniem;
-odnajduje rymy;
-dokonuje złożonych operacji werbalnych.

Prawa półkula:
-kieruje funkcjami globalnymi (całościowymi);
-identyfikuje bodźce poprzez kierowanie się podobieństwem fizycznym;
-dokonuje przetwarzania informacji przestrzennych (także takich jak identyfikowanie twarzy);
-przetwarza i przechowuje inf. muzyczne i matematyczne;
-odbiera inf. dot. przekazywanych uczuć (zwłaszcza negatywnych);
-rozpoznaje cechy figur geometrycznych, podstawowe cechy bodźców (kontur, barwa, jasność);
-rozumie słyszane i odczytywane globalnie rzeczowniki;
-kontroluje kierunek czytania (od lewej do prawej);
-kontroluje intonację, akcent i rytm wypowiedzi.

Trzeba także zwrócić uwagę na to, że asymetria półkulowa nie dotyczy tylko rodzaju materiału, ale także STRATEGII PORZĄDKOWANIA tego materiału. Lewa i prawa półkula mózgu mają odmienne strategie porządkowania w opracowywaniu informacji. Lewa półkula przetwarza je w sposób analityczny (sekwencyjny), natomiast prawa - przetwarza globalnie, czyli całościowo i jednocześnie (symultanicznie) wszystkie cechy bodźca. Pierwszy sposób przetwarzania charakteryzuje właśnie informacje językowe, drugi sposób - przestrzenne.
Jak przekłada się to na funkcjonowanie mowy?

 Na przykład uszkodzenie funkcjonowania lewej półkuli mózgowej lub brak jej dominacji prowadzi do niezdolności określania następstw bodźców np. akustycznych, co jest z kolei przyczyną zaburzeń komunikacji językowej, a to dlatego, że jednocześnie powstają zakłócenia w odbiorze przekazów słownych. Objawiać się to może np. poprzez nieumiejętność budowania i rozpoznawania sekwencji głosek, sylab. Mechanizm sekwencji leży bowiem u podstaw rozumienia mowy, dlatego tak ważna jest np. nauka czytania już od najmłodszych lat życia dziecka.
Nie czekajmy na problemy, aktywizujmy do działania siebie i dziecko, aby jak najlepiej rozwinąć tak potrzebne funkcje i zdolności.





Cieszyńska J., Nauka czytania krok po kroku. Jak przeciwdziałać dysleksji, Kraków 2003, s. 26-31